ادراک جهنم (قرآن)در این مقاله به بررسی آیاتی که در مورد اوصاف جهنم وارد شده است می‌پردازیم. ۱ - ادراک و احساس جهنمبل کذبوا بالساعة واعتدنا لمن کذب بالساعة سعیرا• اذا راتهم من مکان بعید سمعوا لها تغیظـا وزفیرا. «(اینها همه بهانه است) بلکه آنها قیامت را تکذیب کرده‌اند و ما برای کسی که قیامت را انکار کند آتش سوزانی مهیا کرده‌ایم. هنگامی که این آتش آنها را از دور می‌بیند صدای وحشتناک و خشم آلود او را که با نفس زدن شدید همراه است می‌شنوند». ۱.۱ - وصف جهنمخداوند توصیف عجیبی از این آتش سوزان کرده می‌گوید: هنگامی که این آتش آنها را از راه دور ببیند چنان به هیجان می‌آید که صدای وحشتناک و خشم آلود او را که با نفس زدن شدید همراه است می‌شنوند! (اذا راتهم من مکان بعید سمعوا لها تغیظا و زفیرا). در این آیه تعبیرات متعدد گویائی است که از شدت این عذاب الهی خبر می‌دهد: ۱ - نمی‌گوید آنها آتش دوزخ را از دور می‌بینند بلکه می‌گوید آتش آنها را می‌بیند، گوئی چشم و گوش دارد، چشم بر راه دوخته و انتظار این گنهکاران را می‌کشد! ۲ - نیاز به این ندارد که آنها نزدیک آن شوند تا به هیجان در آید، بلکه از فاصله دور - که طبق بعضی از روایات یک سال راه است - از خشم فریاد می‌زند. ۳ - از این آتش سوزان توصیف به تغیظ شده است، و آن عبارت از حالتی است که انسان خشم خود را با نعره و فریاد آشکار می‌سازد. ۴ - برای آتش دوزخ زفیر قائل شده یعنی شبیه آن حالتی که انسان نفس را در سینه فرو می‌برد، آنچنان که دنده‌ها به طرف بالا رانده می‌شوند و این معمولا در حالی است که انسان بسیار خشمگین می‌گردد. ۲ - مراد از هل من مزیدیوم نقول لجهنم هل امتلات وتقول هل من مزید. «به خاطر بیاورید روزی را که به جهنم می‌گوئیم آیا پر شده‌ای؟ و او می‌گوید آیا افزون بر این هم وجود دارد؟!». در آخرین آیه مورد بحث به فراز کوتاه و تکان دهنده‌ای از حوادث قیامت اشاره کرده، می‌گوید: (به خاطر بیاورید روزی را که به جهنم می‌گوئیم آیا پر شده ای؟! و او در پاسخ می‌گوید: آیا افزون بر این هم وجود دارد)؟! (یوم نقول لجهنم هل امتلات و تقول هل من مزید). در اینکه منظور از (هل من مزید) چیست؟ دو تفسیر گفته‌اند: نخست اینکه استفهام، استفهام انکاری است یعنی جهنم می‌گوید افزون بر این ممکن نیست، و به این ترتیب با آیه ۱۳ سوره سجده که می‌گوید: لاملان جهنم من الجنة و الناس اجمعین: (سوگند یاد می‌کنم که دوزخ را از جن و انس پر می‌کنم کاملا هماهنگ است، و تاءکیدی است بر این معنی که تهدید الهی در آن روز کاملا تحقق می‌یابد و دوزخ از کافران و مجرمان مالامال می‌شود). دیگر اینکه منظور از این جمله طلب فزونی است، یعنی (آیا باز هم افراد دیگری پیدا می‌شوند که به دوزخ بیایند)؟! و اصولا طبیعت هر چیزی این است که هم سنخ خود را دائما جستجو کند و هرگز سیر نمی‌شود، نه بهشت از نیکوکاران، و نه دوزخ از بدکاران. (بعضی از مفسران گفته‌اند: خطاب و پاسخ در آیه یاد شده، به معنای ظاهری است. ). ۳ - نام دیگر جهنمکلا انها لظی• تدعوا من ادبر وتولی. «اما هرگز چنین نیست شعله‌های سوزان آتش است. و کسانی را که به فرمان خدا پشت کردند صدا می‌زند». خداوند در جواب آیه قبل همه این تمناها و آرزوها می‌فرماید: (هرگز چنین نیست) هیچ فدیه و فدائی پذیرفته نمی‌شود (کلا). (آن شعله‌های سوزان آتش است) (انها لظی). پیوسته زبانه می‌کشد، و هر چیز را در کنار و مسیر خود می‌یابد می‌سوزاند. دست و پا و پوست سر را می‌کند و با خود می‌برد (نزاعة للشوی). (لظی) به معنی شعله خالص آتش است، و یکی از نام‌های جهنم نیز می‌باشد، و در آیات فوق هر دو معنی ممکن است. (نزاعة) به معنی چیزی است که پی درپی جدا می‌کند. و (شوی) به معنی دست و پا و اطراف بدن است، و گاه به معنی بریان کردن نیز آمده، ولی در اینجا منظور همان معنی اول است، زیرا هنگامی که آتش سوزان و شعله‌وری به چیزی می‌رسد اول اطراف و جوانب و شاخ و برگ آن را می‌سوزاند و جدا می‌کند. ۴ - پانویس۵ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «ادراک جهنم». |